tư duy ăn xổi ở thì

Tinh thần đại học và cái giá của tư duy “ăn xổi ở thì”
Thứ bảy, 27/04/2013, 11:57 (GMT+7)

TS Nguyễn Hữu Lam, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Quản trị, trường ĐH Kinh tế TP. HCM chia sẻ góc nhìn về việc hình thành tinh thần đại học tích cực.
>> Những mẫu xe tự chế độc đáo của giới trẻ Việt
>> Cô gái làm "náo loạn" cả Trung Quốc
>> 30/5, thí sinh nhận giấy báo dự thi đại học, cao đẳng
>> Những công việc giúp sinh viên kiếm bộn tiền trong dịp hè
>> "Chửi" lại kẻ trêu ghẹo, nữ sinh viên bị chém tàn bạo

Xu hướng “ăn xổi, ở thì”

Xin ông cho biết quan điểm của mình về hệ thống các trường đại học ngoài công lập ở nước ta hiện nay?

Trước hết, phải khẳng định việc phát triển hệ thống các trường đại học ngoài công lập là một việc làm cần thiết, quan trọng, đúng đắn, cấp bách và rất phù hợp với xu thế phát triển của thời đại và đặc điểm và điều kiện của Việt Nam hiện nay. Sở dĩ tôi khẳng định như vậy là vì mấy yếu tố sau đây: (1) Trong điều kiện của xã hội tri thức và cạnh tranh toàn cầu, thì người lao động của xã hội hiện đại phải là người lao động “cổ trắng” chứ không phải người lao động “cổ xanh”. (2) Khi nguồn lực của Nhà nước là có giới hạn, việc huy động các nguồn lực của toàn xã hội để đáp ứng những nhu cầu phát triển và đối mặt với các thách thức phát triển là xu thế tất yếu của tất cả các quốc gia hiện nay. (3) Trong điều kiện tỷ lệ số người trong độ tuổi học đại học được học đại học là rất thấp so với khu vực và thế giới (số người trong độ tuổi 18 – 24 tham gia học đại học và cao đẳng ở Việt Nam khoảng 13%, Thái Lan là trên 40%, Nhật Bản, Mỹ – trên 60%…) việc phát triển thêm các cơ hội học tập ở bậc đại học là cực kỳ cấp bách.


Ảnh minh họa.
Thứ hai, hệ thống đại học ngoài công lập của chúng ta hiện nay còn quá nhiều bất cập cần phải được thay đổi để có thể xứng đáng với sứ mạng của nó và góp phần vào việc phát triển đất nước.

Những bất cập đó là gì và nguyên nhân do đâu, thưa ông?

Rõ ràng là chất lượng của hệ thống trường ngoài công lập còn rất thấp. Cơ sở vật chất chưa được đầu tư thích đáng, đội ngũ giảng dạy và cán bộ quản lý mỏng và yếu, sinh viên tuyển đầu vào có chất lượng thấp hơn so với các trường công lập…

Những hiện tượng này, theo tôi, là do việc đầu tư phát triển các trường đại học ngoài công lập đã thiếu một tư duy và quan điểm phát triển đúng đắn và vì thế, khó có một chiến lược phát triển phù hợp.

Chính vì vậy, việc quản lý và vận hành nhà trường có xu hướng “ăn xổi, ở thì”, ngắn hạn theo kiểu “tay không bắt giặc”. Đội ngũ lãnh đạo và quản lý của nhà trường phần lớn là những người về hưu từ các trường công lập, chương trình đào tạo thì sao chép, copy từ các trường công lập, đội ngũ giảng viên chủ yếu là giảng viên “chạy sô”, phòng học thì đi thuê…

Theo ông, làm thế nào để hệ thống đại học ngoài công lập có thể đóng vai trò lớn hơn trong hệ thống đại học nói chung?

Trước hết, cần có quan điểm rõ ràng trong việc phát triển hệ thống giáo dục ngoài công lập. Quan điểm này cần phải xuất phát từ bản chất của hệ thống giáo dục đại học và xu hướng phát triển xã hội, khoa học, kinh tế, văn hóa… hiện nay đang diễn ra trên thế giới. Cần xóa bỏ tư duy phân biệt trường công lập và trường ngoài công lập trong các chính sách đầu tư và phát triển của Nhà nước. Đặc biệt, các trường cần xác định rõ tầm nhìn, sứ mạng của mình từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp để có thể đầu tư và sử dụng các nguồn lực hạn chế một cách hiệu quả hơn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phong phú, đa dạng của người học trong một xã hội tri thức đòi hỏi việc học tập liên tục, không ngừng, và suốt đời.

Có một thực tế là không ít cựu quan chức trong ngành giáo dục sau khi về hưu, cùng các nhà đầu tư đứng ra lập trường. Lúc đó, rất có khả năng các trường đại học sẽ vận hành bằng các mối quan hệ, bằng các nhóm lợi ích. Ông có nghĩ, việc này ít nhiều ảnh hưởng đến chất lượng của các trường ngoài công lập?

Việc sử dụng những người về hưu làm quản lý và giảng dạy ở các trường ngoài công lập theo tôi không có gì sai, thậm chí, có mặt tích cực của nó. Việc này cho phép tận dụng kiến thức, kinh nghiệm và quan hệ của nguồn nhân lực chất lượng cao, còn sức lao động và muốn đóng góp cho sự phát triển. Tuy nhiên, cũng phải thấy những mặt yếu của nó. Đó là, phần đông những người về hưu làm quản lý khó có thể có tư duy dài hạn trong đầu tư phát triển nhà trường. Nhiều giáo sư, tiến sĩ đã làm quản lý lâu năm ở trường công được tốt nghiệp khá lâu (khoảng những năm 1980 về trước) và không tham gia giảng dạy và nghiên cứu khi làm quản lý nên không tránh khỏi sự lạc hậu về kiến thức. Ngoài ra, rõ ràng, sức khỏe, ý chí cũng giảm sút không còn máu lửa như khi họ ở tuổi 30 – 40.

Tinh thần đại học

Ông ủng hộ mô hình đại học vô vị lợi hay đại học vị lợi (mà sinh viên là khách hàng)?

Việc xây dựng và phát triển các trường đại học phải xuất phát từ sứ mạng của giáo dục đại học. Kinh nghiệm phát triển các đại học tư thục tại Mỹ là đáng quan tâm. Ngay tại Mỹ, một quốc gia có nền kinh tế thị trường mạnh nhất thế giới thì người ta cũng luôn khẳng định việc chống “thương mại hóa giáo dục” và chống việc coi giáo dục là “hàng hóa”. Vì thế, theo tôi, các trường đại học ngoài công lập phải là các tổ chức bất vụ lợi (non-profit organizations).


Ảnh minh họa.
Ở đây, cũng cần nói rõ hơn, việc sử dụng những thành tựu của khoa học quản lý, các phương tiện, công cụ quản lý của doanh nghiệp vào việc nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý và giáo dục trong nhà trường (cả công lẫn tư) là một xu hướng tất yếu. Sinh viên cần được tôn trọng và được chăm sóc chu đáo. Việc coi sinh viên là “khách hàng”, theo tôi, là cần thiết.

Cần phải hiểu chữ “khách hàng” ở đây là đối tượng được chăm sóc, được phục vụ chứ không chỉ đơn thuần là người trả tiền nên phải o bế họ. Nhà trường được lập ra vì sự phát triển và tiến bộ người học qua đó để xây dựng và phát triển một xã hội văn minh nên từ xưa tới nay trong nhà trường chúng ta